ฟินิกซ์(Phoenix) หรือ วิหคแห่งไฟ มีตำนานเล่าขานถึงความมหัศจรรย์และการเสียสละอันยิ่งใหญ่มากมาย ทั้งในรูปแบบนิทาน ตำนาน วรรณกรรม การ์ตูน หรือแม้แต่แฮร์รี่ พอตเตอร์ เวอร์ชั่นภาพยนตร์ตอนล่าสุด ก็ยังหยิบยกเรื่องราวความมหัศจรรย์ของวิหคเพลิงตัวนี้มาถ่ายทอดอย่างน่าสนใจ เสมือนได้ปลุกตำนานของฟินิกซ์ วิหคแห่งไฟตัวนี้ให้กลับมามีชีวิตอีกครั้ง
ตำนานแห่งฟินิกซ์ ยังปรากฏอยู่ในอารยธรรมโบราณไม่น้อย กล่าวกันว่า นกฟินิกซ์นั้นเป็นนกที่สวยงามที่สุด มีขนาดใกล้เคียงกับนกอินทรี บ้างก็ว่าเป็นเครือญาติของหงส์และนกยูง มีสีแดงเข้มคล้ายสีเพลิง และมีแผงคอสีทอง หรือผสมด้วยสีแดงและน้ำเงิน บ้างก็ว่ามีสีม่วง หรือ 5 สี ตามความเชื่อของจีน ที่เป็นเช่นนี้อาจจะมาจากเหตุผลที่ฟินิกซ์เป็นนกที่อายุยืนยาวถึง 500 ปี และสีแต่ละสีอาจเป็นการผลัดขนหลายครั้งในตลอดช่วงชีวิตของมันก็เป็นได้
ว่ากันว่า..เรื่องราวเริ่มแรกของนกฟินิกซ์มาจากวรรณกรรมกรีกโบราณที่ชื่อว่า Accout of Egypt ของกวี เฮโรโดตัส ประมาณ 430 ปีก่อนคริสตกาล...ตามตำนานกล่าวว่า....นกฟินิกซ์มีอายุ 500 ปี เมื่อถึงเวลาใกล้จะหมดอายุขัย นกฟินิกซ์จะล่วงรู้ถึงชะตากรรม มันจะสร้างรังจากไม้เครื่องเทศที่มีกลิ่นหอม แล้วนั่งคอยที่กองฟืนไม้หอมและร้องเพลงอย่างสำราญใจ เมื่อแสงอาทิตย์แรกสาดส่อง นกฟินิกซ์จะแผดเผาตัวเองกลายเป็นเถ้าถ่าน จากเถ้าถ่านนั้นนกฟินิกซ์หนุ่มตัวใหม่จะกำเนิดขึ้น
ภารกิจแรก..ที่ฟินิกซ์หนุ่มต้องกระทำคือ การรวบรวมเถ้าถ่านของพ่อแม่แล้วนำไปฝังที่วิหาร เฮลิโอโปลิส หรือนครแห่งตะวันในอียิปต์ จากนั้นก็จะบินกลับมาที่อาระเบียและใช้ชีวิตอยู่จนกว่าจะเปลี่ยนร่างอีกครั้ง
จุดกำเนิดตำนาน..เกี่ยวกับนกฟินิกซ์นี้ อาจมาจากหนังสือแห่งเวทย์มนตร์เล่มหนึ่งที่ชื่อว่า Book of the Dead ซึ่งกล่าวถึงนกยักษ์ลักษณะคล้ายนกฟินิกซ์ นกยักษ์ตัวนี้เป็นต้นแบบของวิญญาณอิสระที่ลุกขึ้นมาจากกองเพลิง และบินไปยังเฮลิโอโปลิส เพื่อประกาศยุกต์ใหม่ เพราะว่าดวงอาทิตย์ได้สาดแสงไล่หลังนกที่บินจากตะวันออกไปยังตะวันตก นกจึงปรากฏตัวพร้อมกับเช้าวันใหม่จนกลายเป็นสัญลักษณ์แห่งไฟและดวงอาทิตย์ไปในที่สุด การที่นกฟินิกซ์สามารถเกิดใหม่ได้จากเถ้าถ่านของตัวเอง จึงกลายเป็นตัวแทนของการฟื้นคืนชีพจากความตาย ซึ่งสร้างแรงบันดาลใจให้แก่กวีและนักเขียนหลายต่อหลายท่าน จนเรื่องราวแห่งนกฟินิกซ์แทรกซึมเข้าไปอยู่ในวรรณกรรม